کم خونی
کم خونی چیست؟
کم خونی به معنی نداشتن تعداد کافی سلول‌های قرمزِ خونِ سالم، برای حمل اکسیژن کافی به بافت‌های بدن است. یعنی در آزمایش خون، تعداد سلول‌های قرمز خون (RBC) یا میزان هموگلوبولین (HBG) کمتر از میزان طبیعی است.

به طور طبیعی میزان همکوگلوبولین در زن و مرد متفاوت است. در مردان، کم خونی به معنی هموگلوبولین زیر 5/13 و در زنان زیر 12 است (با واحد میلی‌گرم بر دسی‌لیتر یا گرم بر 100میلی‌لیتر). به طور کلی هموگلوبولین طبیعی بین 12 تا 18 است.

آیا کمبود آهن می‌تواند سبب کم‌خونی شود؟
شایع ترین علت کم‌خونی، کمبود آهن است. چرا که آهن بخش مهمی و عمده‌ی ساختمان هموگلوبولین است و برای عملکرد درست آن ضروری است. از دست دادن خون به شکل مزمن به هر دلیلی، علت عمده‌ی کمبود آهن در بدن است. به کم‌خونی ناشی از کمبود آهن در بدن، کم‌خونی‌فقرآهن کگفته می‌شود.
خانم‌ها به علت از دست دادن مرتب خون در هر ماه در دوره‌ی قاعدگی، مستعد کم‌خونی فقر‌آهن هستند. از دیگر علل از دست دادن خون به شکل مزمن و نامحسوس می‌توان به سرطان کولون (روده‌ی بزرگ) یا زخم معده اشاره کرد. در این‌گونه موارد علایم در ابتدا ناچیز و نامحسوس هستند، چرا که کم‌خونی به تدریج و با از دست رفت آهسته‌ی ذخایر آهن نمود پیدا می‌کند.

از دست دادن خون به شکل حاد نیز می‌تواند منجر به کم خونی شود. به طور مثال خونریزی زیاد از زخم و جراحت در اثر حوادث در اندک زمانی می‌تواند منجر به کم‌خونی شود. این نوع کم‌خونی می‌تواند منجر به بروز فوری علایم از قبیل گیجی، خستگی، احساس سبکی‌سر و تنگی نفس شود.

از دیگر علل کم‌خونی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
کمبود ویتامین B12 ـ این کمبود می‌تواند منجر به ایجاد کم‌‌خونی کشنده (پِرنِشیوز) شود. برخی افراد به دلایل مختلف، دریافت یا جذب ویتامین B12  از روده به اندازه‌ی کافی نیست، مانند:
- گیاهخوارانی که مکمل‌های ویتامینی لازم را دریافت نمی‌کنند.
- مصرف طولانی مدت الکل
- وجود مشکلات گوارشی‌ای که مانع جذب ویتامین B12 می‌شود.

کمبود اسید فولیک نیز می‌تواند منجر به کم‌خونی شود. ویتامین B12  و اسیدفولیک برای تشکیل مولکولِ هِــــــم که بخش اصلی هموگلوبولین است، لازم‌اند. علت کمبود اسیدفولیک (فولات) می‌تواند اختلال در جذب آن یا دریافت ناکافی آن باشد. فولات در منابع غذایی مانند سبزیجات سبز برگ دار وجود دارد. افرادی که الکل مصرف می‌کنند نیز می‌توانند به کمبود فولات دچار شوند.

کمبود ویتامین B12 و اسیدفولیک، کم‌خونی نوع ماکروسیتیک ایجاد می‌کنند.

تخریب یا حذف سلول‌های قرمز خون بیش از اندازه‌ی طبیعی نیز می‌تواند موجب کم‌خونی شود. به این موارد کم‌خونی همولیتیک گفته می‌شود. از علل کم‌خونی همولیتیک می توان به اختلالات مادرزادی سلول‌های قرمز خون یا کمبود‌ برخی آنزیم‌ها، مصرف برخی داروها، عفونت‌ها، بیماری‌های خودایمنی و ... اشاره کرد.

بیماری‌های وسیعی در مغز استخوان می‌تواند سبب ایجاد کم‌خونی شود. مثلاً ؛
- سرطان‌هایی که به مغزاستخوان سرایت می‌کنند یا سرطان‌هایی که خود در مغزاستخوان ریشه دارند؛ مانند لوکمی یا مولتیپل میلوما
- شیمی‌درمانی‌هایی که برای درمان برخی سرطان‌ها استفاده می‌شوند و سبب تخریب مغز استخوان می‌شوند.
- عفونت‌های مشخصی که مغزاستخوان را درگیر می‌کند.

بیمارانی که مشکلات کلیوی دارند و در نتیجه هورمونی که برای تحریک خون‌سازی در مغزاستخوان لازم است، در آنها کاهش می‌یابد نیز به کم‌خونی دچار می‌شوند.
کم‌خونی می‌تواند ناشی از بیماری‌های مزمن باشد. در افرادی که برای مدتی طولانی به بیماری‌های مزمن دچار هستند، نیز کم‌خونی محتمل است.

برخی‌داروها با مکانیسم‌های متفاوتی می‌توانند سبب ایجاد کم‌خونی شوند.

ابتلا به HIV یا ایدز نیز می‌توانند سبب کم‌خونی شود.

آیا کم‌خونی می‌تواند ارثی باشد؟
کم‌خونی می‌تواند ارثی و ژنتیکی باشد. بیماری‌های ارثی می‌توانند طول‌عمر سلول‌های قرمز خون را کوتاه کنند و منجر به کم‌خونی شوند (برای مثال کم‌خونی سیکل‌سل یا داسی‌شکل شدن سلول‌های قرمز خون). بسته به شدت ناهنجاری ژنتیکی کم‌خونی‌های ارثی می‌توانند سبب کم‌خونی خفیف، متوسط یا شدید شوند.

علایم کم‌خونی چیست؟
برخی بیماران مبتلا به کم‌خونی نشانه‌ای ندارند. برخی دیگر ممکن است یک یا چند علامت از علایم زیر را داشته باشند:
علایم عصبی:
o احساس خستگی یا زود خسته شدن
o سردرد
o سرگیجه، احساس سبکی سر
o افسردگی
o اختلالات خواب

علایم فلبی یا تنفسی:
o احساس تپش قلب یا افزایش ضربان قلب
o افزایش فشارنبض و ایجاد صدای غیرطبیعی در سمع قلب
o بدتر شدن مشکلا قلبی
o افت فشار خون در حالت ایستاده
o تنگی نفس
o عدم تحمل سرما

علایم مربوط به سیستم ایمنی:
o اختلال در عملکرد برخی از سلول‌های ایمنی

علایم مربوط به دستگاه گوارش:
o بی‌اشتهایی
o تهوع

علایم مربوط به دستگاه تناسلی
o کاهش میل جنسی
o اختلالات قاعدگی

علایم مربوط به عروق:
o کاهش دمای پوست
o رنگ پریدگی پوست و مخاط ‌ها و ملتحمه‌ی چشم
o ریزش مو

وقتی کم‌خونی به تدریج رخ می‌دهد به آن دلیل که بدن خودش را با شرایط وفق می‌دهد، ممکن است فرد تا زمانی که کم‌خونی شدید نشده باشد، چیزی احساس نکند.

کم‌خونی چگون تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص کم‌خونی معمولاً با آزمایش خون (شمارش کامل سلول‌های خون یا CBC) تأیید می‌شود. CBC ممکن است به عنوان یک آزمایش معمولی غربالگری یا در صورت وجود احتمال کم‌خونی توسط پزشک درخواست شود.

درمان کم خونی چیست؟
درمان کم‌خونی به علت آن بستگی دارد. پزشک پس از تشخیص کم‌خونی، به بررسی علت آن می‌پردازد و پس از تعیین علت، درمان آغاز خواهد شد.