فشارخون بالا
فشارخون بالا یا هیپرتانسیون، هرچند که هیچ علامتی نداشته باشد؛ به هر حال یک بیماری جدی است که عدم درمان آن می‌تواند به نتایج مرگ‌آوری منجر شود.

فشارخون بالا به چه معناست؟
برخی از مردم گُمان می‌کنند که فشارخون بالا حالتی مربوط به فعالیت بسیار زیاد یا عصبی شدن است در حالی‌که این امکان وجود دارد که شما فردی بسیار آرام  و دارای تمدد اعصاب بوده؛ در عین حال به فشار خون بالا مبتلا باشید.  پیش از تعریف فشارخون‌ بالا بهتر است با مفاهیم ابتدایی‌تری آشنا شوید.

فشار خون چیست؟
فشارخون در واقع اندازه‌گیری فشار وارد بر دیواره‌ی سرخرگ‌های بدن شماست.
اعضای بدن شما برای زنده ماندن به اکسیژن نیاز دارند. اکسیژن بوسیله‌ی خون در سراسر بدن حمل شده و در دسترس همه‌ی بافت های بدن قرار می‌گیرد.  قلب با ضربان خود خون را به داخل رگ‌ها پمپ کرده و به جریان می‌اندازد. قلب در هر ضربان خود فشاری را ایجاد می‌کند که این فشار به شبکه ی عروقی بدن منتقل می‌شود. 

فشارخون نتیجه‌ی دو نیرو است: نیروی پمپ کننده‌ی قلب و  نیروی حاصل از استراحت قلب در بین هر دو عمل پمپاژ. که این دو نیر تحت عنوان همان فشار خونی که با دستگاه فشارسنج خوانده می‌شود، بیان می‌گردد.

مشکلاتی که سبب افزایش فشارخون می‌شوند، چه روندی دارند؟
دیواره‌ی سرخرگ های بدن از عضلات و بافت‌های نیمه‌‌ منعطفی ساخته شده که در نتیجه‌ی وجود چنین ساختمانی، سرخرگ‌ها می‌توانند در برابر فشار  ناشی از پمپاژ قلب، مانند بافتی کشدار، منبسط شوند تا جریان خون به خوبی و راحتی در درون آنها برقرار گردد و هرچه قدرت پمپاژ قلب بیشتر شود، سرخرگ‌ها نیز بیشتر منبسط می‌شوند تا همچنان خون به آسانی جریان یابد.
در طول زمان، وقتی فشار جریان خون اغلب بالا باشد، دیواره‌ی سرخرگ‌ها  دیگر نمی‌توانند به اندازه‌ی کافی و طبیعی منبسط شوند و این مسئله؛ مشکلاتی را پیش خواهد آورد.

• ضعف و سُستیِ عروق : اول اینکه فشار بیش‌ از حد و کشش بیش از اندازه‌ی دیواره‌ی عروق،  نقاط ضعیفی را در آنها به‌وجود می‌آورد که آنها را مستعد پاره شدن، می‌کند.  مشکلاتی مانند سکته‌ی مغزی و آنِوریسم، ناشی از پارگی عروق هستند.

• جراحت عروق: دوم اینکه فشار و کشش بیش از اندازه بر دیواره‌ی عروق، پارگی‌های بسیار ظریفی در آن ایجاد می‌کند که سبب به جای ماندن بافت اسکار در دیواره‌ی سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها می‌شود. این پارگی‌های ظریف و اسکارها، شبیهِ شبکه‌ای ‌توری هستند که ذراتی مانند کلسترول، پلاک یا سلول‌های خونی را  که در سیستم گردش خون سفر می‌کنند، به دام می‌اندازند.

• افزایش خطر تشکیل لخته‌ی خون: خون به دام افتاده می‌تواند لخته‌ای تشکیل داده، رگ را باریک یا مسدود کند. همچنین این لخته‌های خون می‌توانند از مکان تشکیل خود جدا شده و در خون به جریان افتاده و نهایتاً باعث مسدود شدن عروق دیگر و مانع خون‌رسانی به اعضای بدن شوند. وقتی این مسئله پیش آید، اغلب سکته‌ی قلبی یا سکته ی مغزی نتیجه‌ی آن خواهد بود.

• افزایش تشکیل پلاک: تجمع کلسترول یا تشکیل پلاک در سرخرگ‌ها سبب کاهش یا حتی قطع جریان خون در آنها می شود. وقتی این اتفاق می‌ٱفتد؛ فشارِ در حالتِ استراحتِ سیستم گردشِ‌خون افزایش می‌یابد و قلب را وامی‌دارد تا برای رساندن خون به ساسر بدن، سخت‌تر کار کند. علاوه بر این اگر قسمت‌هایی پلاک از محل خود کنده شده و به قسمت‌ةای دیگر بدن سفر کند؛ یا تشکیل آن به طور کامل رگ را مسدود کند، سکته‌ی قلبی یا مغزی رخ می‌دهد.

• آسیب بافت‌ها و اعضای بدن بر اثر کاهش یا انسداد جریان خون: در نهایت با انسداد یا کاهش جریان خون، خون به برخی بافت ها و اعضای بدن نمی‌رسد و این قسمت‌ها دچار آسیب می‌شوند.

• افزایش بارِکاری در سیستم گردش‌خون: به این مثال توجه کنید: وقتی در خانه‌ای چندین شیرِ‌اب هم‌زمان باز باشند،  فشار جریان آب در هریک از آنها کم خواهد بود. حال اگر لوله‌‌های آب مسدود یا باریک شوند، فشار آب خروجی از شیرها بیشتر خواهد شد و  اگر همه‌ی جریان آب منزل از یک شیر خارج شود، فشار بسیار زیاد خواهد بود.

وقتی سرخرگ‌ها براثر تشکیل پلاک، تجمع کلسترول یا جراحت؛ فاقد خاصیت کشسانی باشند، قلب به منظور رساندن خون به سرخرگ‌ها بیشتر . شدیدتر کار می‌کند. در طول زمان این افزایش کار سبب آسیب به خود قلب می‌گردد. عضلات و عروق قلب ممکن است صدمه ببیند و نتیجه می‌تواند نارسایی قلبی باشد.
آسیب عروقی که به کلیه‌ها و مغز شما خون‌رسانی می کنند؛‌می‌تواند سبب آسیب آنها شود.

با خواندن مطالب فوق درمی‌یابید که چرا افزایش‌فشارخون اهمیت دارد؟
چرا که مطالب فوق، بدان معناست که در حالی‌که شما احساس نمی‌کنید که مشکلی وجود دارد؛ فشارخونِ بالا می‌تواند به شکلی دائمی؛ مغز، قلب، چشم و کلیه‌های شما را تخریب کند؛ قبل از آنکه شما متوجه چیزی شوید!

به خاطر بسپارید که فشارخون بالا می‌تواند سبب عوارض زیر شود:
• حمله‌ی قلبی
•  نارسایی قلبی
• سکته‌ی مغزی
• نارسایی کلیوی
• از دست دادن بینایی
• کاهش حافظه
• ناتوانی جنسی
• بیماری‌های عروق محیطی
• و بسایری از عوارض دیگر...

فشارخون ثانویه چیست؟
به افزایش فشارخون بر اثر وجود یک عامل زمینه‌ای اولیه و مشکلاتی که از پیش وجود داشته‌اند؛ فشارخون ثانویه می‌گویند. مانند ایجاد فشارخون بالا بر اثر مشکلات کلیوی یا غیرطبیعی بودن آئورت. اغلب موارد با درمان و رفع عامل زمینه‌ای، فشارخون به حالت طبیعی بازمی‌گردد.

فشارخون بالا چه نشانه‌هایی می‌تواند در من ایجاد کند؟
از آنجایی که فشارخون بالا یکی از بیماری‌هایی است که «کشنده‌ی خاموش» نامیده می‌شوند. تصور غلطی در میان عموم مردم وجود دارد مبنی براینکه افراد مبتلا به فشار خون؛ نشانه‌هایی مانند عصبی شدن، تعریق، اختلالات خواب، یا گُرگرفتگی صورت را تجربه می‌کنند. اما حقیقت آن است که بیماری فشارخون بالا،  کلاً بدون نشانه است!

یکی از این افسانه‌ها درباره‌ی فشارخون بالا؛ نشانه‌ی سردرد است، که دلایل محکم علمی نشان می‌دهد که فشارخون بالا موجب سردرد نمی‌شود و فقط ممکن است گاهی در بُحران فشارخون بالا (فشارخون بالای 180/110) سردرد وجود داشته باشد.

تصور غلط دیگر درباره‌ی خونریزی از بینی است! طبق تحقیقات انجام شده،‌ جز در موارد بحرانی فشارخون بالا، خونریزی از بینی شاخص قابل اطمینانی برای فشارخون بالا نیست! خونریزی از بینی می‌تواند علل مختلفی داشته باشد.

با این‌حال برخی نشانه‌هایی مطرح هستند که می‌توانند به نوعی با فشارخون‌بالا در ارتباط باشند:
نقاط خونریزی در چشم: نقاط خونریزی در چشم اغلب هم در افراد مبتلا به دیابت و هم در افراد مبتلا به فشارخون بالا شایعتر است اما هیچ‌کدام از این‌دو علت آن نیستند.

گرُگرفتگی صورت: قرمزی و حرارت در صورت که نتیجه‌ی انبساط عروق صورت است، می‌تواند در شرایط مختلفی ایجاد شود مانند  قرار گرفتن در معرض آفتاب، آب و هوای سرد، غذاهای تُند، باد، نوشیدنی‌های داغ،...، فشارهای عاطفی، قرار گرفتن در معرض آب یا هوای داغ، نوشیدن الکل، ورزش و سایر موقعیت‌هایی که هم‌زمان می‌توانند همراه با افزایش فشار خون باشند. یعنی ممکن است گرگرفتگی صورت زمانی در شما رخ دهد که فشارخون‌تان بالاتر از حد طبیعی است ولی فشارخون بالا سبب آن نمی شود!

احساس عدم تعادل و سبکی در سر: توسط فشارخون بالا ایجاد نمی‌شود ولی می‌تواند یکی از عوارض جانبی داروهایی باشد که برای کنترل فشارخون مصرف می‌شوند. به‌هرحال علامت مهمی است و به صوص اگر ناگهانی ایجاد شده باشد، نباید مورد غفلت واقع شود! احساس نوعی سرگیجه و سبکی در سر و عدم تعادل در راه رفتن می‌تواند نشانه‌ی سکته‌ی مغزی باشد و فشارخون بالا یکی از علل سکته‌ی مغزی است!

بنابر اطلاعات فوق، اگر شما از کنترل و بررسی فشارخون خود به این دلیل چشم‌پوشی کرده‌اید که گُمان می‌کنید؛ نشانه‌ها شما را از وجود افزایش فشارخون آگاه خواهند ساخت؛ بخت‌آزمایی خطرناکی با زندگی خود انجام می‌دهید! هرکسی باید اعدادِ فشارخونِ خود را بداند و همه باید از افزایش فشارخون، پیشگیری نمایند.

علایم بُحران فشار خون بالا چیست؟
همان‌طور که در بالا گفته شد، فقط زمانی که فشارخون تاحد بحرانی افزایش می‌یابد؛ ممکن است نشانه‌های واضحی پدیدار شود. این حالت یک اورژانس پزشکی است و به رسیدگی سریع نیاز دارد.

نشانه‌هایی که ممکن است در این حالت تجربه شوند شامل این موارد است:
• سردرد شدید
• اضطراب شدید
• تنگی نفس
• خونریزی از بینی

تعریف عددی فشار خون چگونه است؟
فشار خون افراد به وسیله‌ی دستگاه فشارسنج اندازه گیری می‌شود و به شکل یک کسر بیان می شود که عدد بالا فشار سیستولیک؛ یعنی فشارخون هنگام ضربان و پمپاژ قلب و عدد پایینی‌ز کسر، فشار دیاستولیک است که فشار خون در مابین دو ضربان قلب را بیان می کند.

تشخیص فشارخون بالا چگونه صورت می‌گیرد؟
اگر در یک‌بار اندازه گیری فشار خون شما بالای حد طبیعی بود؛ پزشک شما در چند نوبت دیگر آن را اندازه‌گیری می‌کند یا به شما آموزش می‌دهد که در منزل فشارخون خود را اندازه‌گیری کنید و نتایج را به وی گزارش کنید (فشار خون در منزل در بیداری بالای 120/75 و در خواب بالای 135/85، بالا محسوب می‌شود).

یک‌بار بالا بودن فشار خون، لزوماً به معنای آن نیست که شما مبتلا به فشار خون هستید.
هرگز به دنبال آن نباشید که با بروز نشانه‌ها و علایم،‌خودتان فشار‌خون بالا را تشخیص دهید چرا که فشار‌خون بالا بیماری کشنده‌ی خاموشی است که نشانه‌ای ندارد!
بهتر است از بیست سالگی در ویزیت‌های پزشکی روتین‌تان؛ فشارخون شما توسط پزشک‌تان اندازه‌گیری شود و در غیر این‌صورت، اگر سالم هستید و فشارخون‌تان زیر 120/80 است، حداقل هر دوسال یک‌بار فشار‌خون خود را کنترل کنید.

عوامل خطر برای ابتلا به فشار‌خون بالا کدامند؟
• سابقه‌خانوادگی فشارخون بالا
• افزایش سن
• جنسیت: فشارخون بالا در مردان نسبت به زنان شایعتر است.
• کم تحرکی
• تغذیه‌ی بد و نامناسب، به‌ویژه تغذیه‌ی حاوی نمک زیاد
• چاقی و افزایش وزن
• نوشیدن الکل
• دیگر عوامل کمک کننده‌ی احتمالی به ایجاد فشارخون بالا
o فشارهای روانی
o سیگار کشیدن و در معرض دود سیگار قرار گرفتن
o آپنه‌ی خواب

چگونه می‌توان از فشارخون بالا پیشگیری کرد؟
• تغذیه‌ی مناسب و صحیح به‌ویژه با نمک کم‌تر داشته باشید.
• از انجام ورزش و فعالیت‌های فیزیکی مناسب و منظم، لذت ببرید.
• وزن مناسب خود را به دست آورده و حفظ کنید.
• فشارهای روانی را در زندگی خود کنترل و مدیریت کنید.
• سیگار و قلیون را ترک کنید.
• از مصرف زیاد نوشیدنی‌های الکلی بپرهیزید.
• داروهای تجویز شده توسط پزشک‌تان را به موقع و دقیق مصرف کنید.
• در استفاده از سونا و حمام آب داغ در وان، نکات ایمنی را بدانید. اگر پزشم شما را از انجام فعالیت‌های متوسط تا شدید،‌منع کرده است، شما باید در استفاده از سونا و حمام داغ، جانب احتیاط را رعایت کنید.
توجه داشته باشید که اگر سابقه‌ی بُحران فشار خون دارید؛ نباید از آنها استفاده کنید. همچنین کسانی که مبتلا به فشارخون بالا هستند، نباید به یکباره از آب سرد وارد سونا و یا از سونا و حمام داغ وارد آب سرد شوند.  هرگز نوشیدن مشروبات الکلی و استفاده از سونا را هم‌زمان انجام ندهید.
تغییر الگوی زندگی ضروری است.

درمان فشار خون چگونه انجام می‌شود؟
فشار خون قابل درمان و کنترل است. مواردی که در قسمت پیشگیری بیان شده، جزء درمان فشارخون بالا نیز هست. درمان دارویی با تشخیص پزشک در برخی موارد ضروری و غیرقابل چشم‌پوشی است. گاهی نیاز به مصرف چند نوع دارو به صورت هم‌زمان وجود دارد. اغلب درمان دارویی در فشارخون بالای  140/90 آغاز می‌شود.

هدف از درمان فشارخون‌بالا، نگه‌داشتن فشارخون زیر 140/90 است. البته در بیماران دیابتی (بدون درگیری کلیوی) و افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی و قلبی-عروقی و بیمارانی که عوامل خطر متعددی دارند،؛ فشارخون هدف زیر 130/80 است.