آزمایش شمارش سلول‌های خون یا همان CBC چیست؟
در این آزمایش انواع سلول‌های خون و تعداد آنها بررسی می‌شود. CBC می‌تواند برای کمک به تشخیص بیماری به کار رود یا به عنوان یک آزمایش غربالگری از جانب پزشک درخواست شود.

چند نوع سلول در خون داریم؟
سلول‌های قرمز خون (RBC): غذا و اکسیژن را در سراسر بدن حمل کرده و به بافت‌ها می‌رسانند و مواد زاید را از بافت‌ها می گیرد. سلول‌های قرمز خون حاوی هموگلوبولین (HBG) هستند.

سلول‌های سفید خون (WBC): در برابر میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زا از بدن دفاع می‌کنند. در پیشگیری و درمان بیماری‌ها نقش دارند. خود سلول‌های سفید خون، چندین نوع مختلف دارند.

انواع سلول‌های سفید خون:
- نوتروفیل: بیشترین تعدا سلول‌های سفید را تشکیل می‌دهند (56٪). سربازانی هستند که با عفونت‌ها می‌جنگند. آنها میکروب‌ها را می‌بلعند. در برگه‌ی آزمایش خود مقابل نام Neutrophils ممکن است عبارت‌های «Poly» و « bands» را ببینید. Poly یعنی نوتروفیل‌های بالغ و bands یعنی نوتروفیل‌های جوان. کاهش نوتروفیل‌ها به معنای تضعیف سیستم ایمنی است.
- بازوفیل
- ائوزینوفیل: در بیماری‌های حساسیتی (آلرژیک) و انگلی تعداد این سلول‌ها افزایش می‌یابد.
- لنفوسیت: تعداد لنفوسیت‌ها می‌تواند در برخی عفونت‌های ویروسی و باکتریایی و برخی سرطان‌های خون افزایش یابد. کاهش تعداد لنفوسیت‌ها در تضعیف سیستم ایمنی به دلایل مختلف مانند شیمی‌درمانی، ایدز و مصرف‌داروهای سرکوبگر ایمنی و ...، تغذیه‌ی نامناسب، آسیب‌ها و جراحات و استرس‌ها و ... دیده می‌شود.
- مونوسیت: افزایش مونوسیت‌ها در عفونت‌ها و برخی بدخیمی‌ها دیده می شود.

پلاکت‌ها (Platelets): در انعقاد و لخته شدن خون نقش دارند. کاهش تعدا پلاکت‌ها (ترومبوسیتوپنی) می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. از علل ترومبوسیتوپنی می‌توان به موار زیر اشاره نمود:
کاهش تولید پلاکت در برخی بیماری‌ها و بدخیمی‌ها (معمولاً در این موارد تعداد RBC و WBC نیز غیرطبیعی است)، عفونت‌های ویروسی مانند اوریون، سرخک، آبله‌مرغان،‌هپاتیت C، ایدز و ...، آنمی آپلاستیک، شیمی‌درمانی، مصرف برخی داروها، سرطان مغز استخوان مانند لوکمی یا لنفوما،‌ مصرف زیاد و طولانی‌مدت الکل، کمبود ویتامین B12 و اسیدفولیک، افزایش تخریب پلاکت‌ها مثلاً در بیماری ITP و TTP ، ...

به جز تعداد سلول‌ها دیگر چه مواردی در آزمایش CBC مورد بررسی قرار می‌گیرند؟
هموگلوبولین (HBG): هموگلوبولین همان ماده‌‌ای است که به گلبول‌های قرمز رنگ می‌دهد. هموگلوبولین اکسیژن را از ریه‌ها به بافت‌های بدن حمل می‌کند و دی‌اکسیدکربن را از بافت‌های بدن می گیرد و به ریه‌ها می‌آورد.

هماتوکریت (HCT): هماتوکریت بیان کننده‌ی درصد سلول‌های قرمز خون نسبت به کل حجم خون است.

MCV: بیان کننده‌ی اندازه‌ی متوسط (میانگین) سلول‌های قرمز است. وقتی MCVبیش از حد طبیعی باشد، یعنی سلول‌های قرمز خون از حدطبیعی بزرگتر هستند (مثلاً در کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 یا اسیدفولیک) و وقتی MCV کمتر از حد طبیعی است یعنی به سلول‌های قرمز خون کوچک‌تر از حد طبیعی هستند (مثلاً در کم‌خونی ناشی از فقر آهن). در تالاسمی نیز MCV کاهش می‌یابد.

MCH: نشان‌دهنده‌ی میزان هموگلوبین‌های حمل کننده‌ی اکسیژن در خون است.

MCHC: نشان‌دهنده‌ی غلظت هموگلوبولین در درون سلول‌های قرمز خون است. وقتی میزان MCHC پایین است،‌ یعنی غلظت هموگلوبولین در گلبوبول قرمز کاهش یافته است، برای مثال این مورد در کم خونی فقر آهن دیده می‌شود.   

میزان طبیعی موارد فوق چیست؟

بیماری‌ها چه اثراتی بر آزمایش خون دارند؟
بیماری‌های مختلف می‌توانند بر شکل، تعداد و عملکرد سلول‌‌های خونی اثر بگذارند. در جدول‌های زیر به برخی علل این تغییرات اشاره می‌کنیم.

دلایل کاهش تعداد سلول‌های قرمز خون
- از دست دادن خون
- کم‌خونی
- خونریزی
- اختلالات مغز استخوان (برای مثال، آسیب حین پرتودرمانی، سموم، فیبروز، تومور)
- کاهش هورمون اریتروپوئیتین به علت مشکلات کلیوی
- همولیز (تخریب گلبول‌های قرمز)
- لوکمی (نوعی سرطان خون)
- مولتیپل میلوما (نوعی سرطان خون)
- بالا بودن میزان آب بدن

دلایل افزایش سلول‌های قرمز خون
- کاهش فشار اکسیژن در خون
- بیماری‌های مادرزادی قلب
- فیبروز ریوی
- پلی‌سیتمیِ وِرا
- کاهش آب بدن
- بیماری‌های کلیوی همراه با افزایش هورمون اریتروپوئیتین
- کورپولمونل (بیماری‌های قلبی ـ ریوی)

دلایل کاهش تعداد سلول‌های سفید خون
- اختلالات مغز استخوان (مثلاً بر اثر وجود تومور و بدخیمی یا فیبروز)
- وجود موادی که اثر سمی بر سلول‌ها دارند (سایتو‌توکسیک‌ها)
- بیماری‌های کلاژن ـ عروقی (مانند لوپوس)
- بیماری‌های کبد یا طحال
- قرار گرفتن در معرض پرتوها

دلایل افزایش سلول‌های سفید خون
- بیماری‌های عفونی
- بیماری‌های التهابی
- لوکمی (نوعی سرطان خون)
- فشار‌های شدید روحی ـ روانی
- تخریب بافتی (مثلاً در سوختگی‌ها)

دلایل کاهش میزان هماتوکریت (HCT)
- انواع کم‌خونـــــی
- از دست دادن خون
- آسیب و اختلال در مغز استخوان
- لوکمی
- همولیز (تخریب سلول‌های قرمز خون)
- تغذیه‌ی نامناسب یا کمبد برخی مواد غذایی مشخص
- مولتیپل میلوما
- افزایش آب بدن
- رماتیسم مفصلی

دلایل افزایش هماتوکریت (HCT)
- کم آبی بدن
- سوختگی‌ها
- اسهال
- اکلامپسی
- پلی‌سیتمی‌ورا
- شوک