افزایش چربی‌ خون
منظور از افزایش چربی خون یا هیپرلیپیدمی، افزایش کلسترول و تری‌گلیسیرید است. برای درک بهتر این بیماری، باید به زبانی ساده، با مفاهیم ابتدایی‌تری آشنا شوید.

انواع چربی خون
انواع چربی خون شامل کلسترول (خوب و بد)، کلسترولِ لیپوپروتئین a و تری‌گلیسیرید است. برای بررسی چربی خون مقادیر این نوع چربی‌ها را در خون اندازه‌گیری می‌کنند.

کلسترول
شاید جالب باشد که بدانید که کلسترول به خودی خود بد نیست! بلکه کلسترول نیز یکی از موادی است که توسط بدن شما تولید و مصرف می‌شود تا شما در سلامت به سر برید. برخی انواع کسترولی که بدن ما نیاز دازد؛ به طور طبیعی در بدن ساخته شده و برخی نیز توسط غذایی که می‌خوریم تأمین می شود. حدود 75درصر کلسترول بدن‌ توسط کبد و دیگی سلولهای بدن ساخته می‌شود و حدود 25 درصد آن از غذایی که می‌خورید می‌آید. کلسترول فقط در غذاهای حیوانی وجود دارد.

انواع کلسترول در بدن کدامند؟
دو نوع کلسترول «خوب» و «بد» وجود دارد. بسیار مهم است که این دو نوع کلسترول را شناخنه، میزان آنها را در خون خود بدانید. زیاد شدن یک نوع از کلسترول یا ناکافی بودن نوع دیگر آن، می‌تواند شما را در معرض خطر ابتلا به بیماریهای عروق قلبی، حمله ی قلبی و سکته‌ی مغزی قرار دهد.
کلسترول نمی‌تواند در خون حل شود و توسط سلولهایی که لیپوپروتئین نام دارند در خون حمل می شود. لیپوپروتئینیی که تراکم کم دارد، (کم چگالی)؛ LDL و لیپوپروتئینی که تراکم زیادی دارد (چگالی بالا)، HDL  نامیده می‌شود. LDL  کلسترولِ بَد و HDL کلسترول خوب است. 

منظور از کلسترول تامِ خون، مجموع HDL، LDL و تری‌گلیسیرید و کلسترول دیگری به نام کلسترولِ لیپوپروتئینa  است. که تمام این موارد با آزمایش خون قابل اندازه‌گیری هستند.

چرا LDL کلسترول بد است؟
وقتی مقادیر زیادی کلسترول LDL در خون گردش می‌کند، این کلسترول می‌تواند در دیواره‌ی عروق رسوب کند یا به همراه مواد دیگر در دیواره‌ی عروق تجمع کرده و پلاک‌هایی تشکیل دهد که این مسئله سبب باریک شدن مدخل عروق و کاهش انعطاف پذیریِ آنها می‌گردد؛ به این پدیده «آترواسکلروزیس» می‌گویند. اترواسکلروزیس در دیواره‌ی عروق قلبی و مغزی می‌تواند سبب حمله‌ی قلبی یا سکته‌ی مغزی شود.

چرا HDL کلسترول خوب است؟
یک سوم تا یک چهارم چربی خون به شکل HDL در خون حمل می شود. HDL کلسترول خوب نامیده می شود، چرا که به نظر می رسد مقادیر بالای آن، ما را از خطر حملات قلبی حفاظت می‌کند. همچنین کاهش HDL خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. پزشکان فکر می‌کنند که HDL کلسترول را از سرخرگ‌ها عبور داده و آن را به کبد یعنی جایی که کلسترول از بدن دفع می‌شود، بازمی‌گرداند. برخی پزشکان هم حدس می‌زنند که HDL کلسترول اضافه را از پلاک‌ها برمی‌دارد و تشکیل پلاک را آهسته می‌کند.

تری‌گلیسیرید
تری‌گلیسیرید شکلی از چربی است که در داخل بدن ساخته می شود. افزایش تری‌گلیسیرید می‌تواند ناشی از چاقی و افزایش وزن،  کم تحرکی، سیگار کشیدن، زیاده‌روی در مصرف نوشیدنی‌های الکلی، و رژیم غذایی پر کربوهیدرات باشد. افرادی که تری‌گلیسیرید خون بالای دارند، اغلی کلسترول خون ‌بالایی نیز دارند، یعنی کلسترول خوب در آنها کم و کلسترول‌بدشان بالاست. بسیاری از افرادی که به بیماری‌های قلبی و دیابت مبتلا هستند، دچار افزایش تری‌گلیسیرید نیز هستند.

کلسترولِ لیپوپروتئینa
این چربی-Lp (a) - ، نوعی کلسترول بد (LDL) است که براثر تغییرات ژنتیکی دچار دگرگونی شده است.  مقادیر بالای آن یک عامل خطر مشخص برای رسوب زود هنگام چربی‌ها در دیواره‌ی عروق است. هنوز این نوع چربی و اثراتِ آن، به طور کامل شناخته نشده است اما ممکن است با موادی که در دیواره ی سرخرگ‌ها یافت می‌شوند و در رسوب چربی‌ها نقش دارند، همکاری داشته باشد.

مفهوم عددی افزایش چربی خون چیست؟
در جدول‌های زیر مقادیر طبیعی و غیر طبیعی چربی‌های خون نمایش داده شده است. مقادیر عنوان شده بر اساس میلی‌گرم بر دسی‌لیتر است.

درمان و پیشگیری در افزایش چربی‌خون
خبر خوب آن است که می‌توان از هیپرلیپیدمی پیشگیری کرد و میزان چربی خون را کاهش داد. هرکسی باید مسئولیت سلامتی خود را عهده دار شود. وقتی شما چربی‌خون شما بالا بوده و از جانب پزشک دستورات و داروهایی برای‌تان تجویز شده، باید با دقت آنها را اجرا کنید.

• تغییر الگوی زندگی:
رژیم غذایی، تحرک فیزیکی، استفاده از سیگار و تنباکو همگی روی سطح کلسترول‌خون شما اثر دارد. و این موارد می‌تواند تحت کنترل باشند؛
o غذاهایی بخورید که سبب سلامت قلب می‌شوند.
o از فعالیت‌های فیزیکی و ورزش منظم بهره‌مند شوید.
o از سیگار، قلیون و تنباکو بپرهیزید.

• به‌طور منظم از میزان چربی‌خون خود آگاه باشید و تحت نظر پزشک باشید.

• غذاهایی بپزید و بخورید که حاوی کلسترول کمتری باشند. دسترسی به دستور تهیه‌ی غذاهایی که حاوی کلسترول و چربی‌های اشباع کمتری هستند؛ سخت نیست.

• در صورت تجویز پزشک حتما دارو مصرف کنید. در برخی افراد تغییر الگوی زندگی به تنهایی برای کنترل چربی کافی نیست و  ممکن است پزشک دارو تجویز کند. مصرف درست و دقیق این داروه اهمیت زیادی دارد. با پزشک خود همکاری خوبی داشته باشید.

• از به‌کار بردن اطلاعاتی که از افراد متفرقه و منابع نامعتبر و تأیید نشده به دست می‌آورید، جداً خودداری کنید. گاهی برخی تصورات غلط سبب بدتر شدن اوضاع می‌شود. در اینجا به چند مورد از این تصورات غلط اشاره می‌کنیم:

رژیم غذایی و میزان فعالیت فیزیکی تنها تعیین کننده‌‌های سطح کلسترول خون هستند!
ورزش و رژیم غذایی هم بر سطح کلسترول خون و هم بر کلسترولی که توسط بدن ساخته می‌شوند، تأثیر دارند. اما میزان کلسترول بد (LDL) در خون در دو محل مهم کنترل می‌شود؛ کبد و روده. کبد هم کلسترول تولید می‌کند و هم کلسترول را از خون برداشت می‌کند. کبد از کلسترول برای ساخت اسیدهای هاضمه و اسیدهای صفراوی استفاده می‌کند. روده، کلسترولی را که از رژیم غدایی و از اسیدهای صفراوی می‌آید؛ جذب می‌کند. در برخی افراد کبد بیشتر از میزان جذب روده، کلسترول تولید می‌کند و این امر سبب افزایش کلیترول خون می‌گردد. در این صورت پزشک برای فرد، دارو تجویز می کند.

استفاده از مارگارین (کره‌ی گیاهی) به جای کره‌ی حیوانی به کاهش کلسترول خون کمک می‌کند.
هم کره‌ی گیاهی و هم کره‌ی حیوانی غنی از چربی  هستند و شما باید در مصرف هر دو اعتدال را رعایت کنید. از بُعد تغذیه‌ای، عامل مهمی که روی سطح کلسترول خون اثر می‌گذارد، میزان چربی‌های اشباع شده و چربی‌های ترانسِ موجود در غذاها است. محدودیت در مصرف غذاهایی که چربی ترانس و اشباع شده‌ی زیاد دارند، می‌تواند به کاهش کلسترول بد خون کمک کند. اغلب روغن‌های گیاهی و کره‌های مایع یا نرمِ گیاهی (مارگارین)، نسبت به مشتقاتِ جامد، چربی‌های ترانس و اشباع کمتری دارند اما حتماً قبل از مصرف آنها، برچسب محصول را بخوانید و از محصولاتی استفاده کنید که روی برچسب آنها نوشته شده؛ «میزان چربی ترانس: صفر» و باید توجه کنید که هرچند استفاده از مارگارین به جای کره‌ی حیوانی قدم خوبی است اما به تنهایی کافی نسیت!

افراد لاغر نباید نگران افزایش چربی خون باشند.
هرچند که افارد چاق بیشتر مستعد افزایش چربی خون هستند ولی این به‌ آن معنا نیست که افراد لاغر دچار این مشکل نمی شوند و هرچه که دل‌شان میخواهد می‌توانند بخورند و سالم بمانند! حتی افراد لاغر باید مراقب رژیم غذایی خود بوده،‌چربی خون خود را به طور منظم چک کنند.

اگر بر روی برچسب مواد غذایی نوشته شده باشد: «میزان کلسترول: صفر»؛ می‌توان مطمئن بود که آن یک ماده‌ی غذاییِ سالم برای قلب است!
بسیاری از غذاهایی که برچسبی با عنوان «کلسترول کم» دارند، حاوی مقادیر زیادی چربی‌های اشباع و چربی‌های ترانس هستند که موجب افزایش سطح کلسترول خون می‌شوند! حتی مواد غذایی با برچسبِ «کم چربی»، می‌توانند حاوی چربی بیش از حد انتظلر شما باشند. بر روی برچسب به دنبال این موارد باشید: چربی‌های اشباع – چربی‌های ترانس- کلسترول و میزان دقیق کالری در هر وعده یاسِرو. دقت کنید که منظور از هر سِرو یا وعده چیست؟ این میزان معمولاً کمتر از چیزی است که شما تصور می‌کنید.

در برچسب، در قسمت مواد استفاده شده در تهیه‌ی محصول، معمولا موادی که در ابتدای فهرست هستند، موادی هستند که به میزان بیشتری استفاده شده‌اند. بنابراین موادی بخرید که روغن در انتهای فهرست مواد متشکله‌ی آنها باشد!
اسیدهای چرب ترانس با مقادیر متفاوت، بیشتر در مواد غدایی که با استفاده از روغن‌های هیدروژنه و نیمه هیدروژنه تهیه شده‌اند، وجود دارد مانند انواع نان شیرینی، کیک، کلوچه و ...

بسیاری از باورهای غلط  در جامعه رایج هستند که می‌توانند برای سلامتی شما خطر ایجاد کنند. بنابراین دقیق باشید و مواردی را که نمی‌دانید از پزشک سؤال کنید.