نارسایی کلیوی به معنی آن است که کلیه‌‌ها توانایی فیلتر کردن خون از مواد زاید و متعادل کردن آب و نمک در بدن را از دست می‌دهند. در نهایت تشکیل ادرار در کلیه‌ها کند یا متوقف می گردد. مواد زاید و آب در بدن احتباس می‌یابند.
عوارضِ این امر؛ بالقوه تهدید‌کننده‌ی حیات است. آب احتباس یافته می‌تواند در اندام یا ریه‌ها جمع شود و تغییر محتوای خون می‌توان سبب اختلال در عملکرد قلب و مغز شود.

به طور کلی سه نوع نارسایی کلیوی وجود دارد:
نارسایی کلیوی حاد:
عملکرد کلیه‌ها به طور ناگهانی کاهش پیدا کرده یا متوقف می‌شود؛ این اتفاق به علت یک بیماری ناگهانی، مصرف دارو، ورود سم به بدن یا یک موقعیت خاص پزشکی می‌تواند به وجود آید که از یکی از راه‌های زیر اعمال اثر می‌کنند:

- کاهش شدید فشار خون یا اختلال در خونرسانی طبیعی به کلیه‌ها که می‌تواند در حین یک جراحی بزرگ، سوختگی شدید همراه با از دست دادن آب از قسمت سوختگی پوست، خونریزی شدید و یا حمله‌ی قلبی‌ایی که عملکرد قلب را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد، به وقوع بپیوندد.
- آسیب مستقیم به سلول‌های کلیوی یا وحاد‌های فیلتر کننده‌ی کلیه، که می‌تواند در اثر این موارد به وجود آید: التهاب در کلیه‌ها، مواد سمی شیمیایی، داروها،‌ مواد کنتراست (رنگی‌) که در برخی تصویربرداری‌ها و اقدامات پزشکی مانند آنژیوگرافی مورد استفاده قرار می‌گیرند و عفونت‌ها.
انسداد در جریان ادرار از کلیه‌ها که می تواند در اثر یک انسداد در خارج از کلیه‌ها؛ مانند سنگ ادراری، تومور مثانه یا بزرگی پروستات رخ دهد.

نارسایی مزمن کلیوی (بیماری مزمن کلیه‌ها):
عملکرد کلیه‌ها به طور تدریجی و معمولاً در طی چند سال،‌ٱفت می‌کند. این مسئله اغلب در جریان بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالای کنترل نشده و یا التهاب مزمن کلیه‌ها (نفریت) رخ می‌دهد. همچنین نارسایی مزمن کلیه می‌تواند در اثر قرار گرفتن در معرض برخی مواد سمی یا برخی داروها به شکل طولانی مدت، ایجاد شود. برخی از انواع نارسایی کلیوی به صورت خانوادگی بروز می‌کنند و بنابراین پزشک همواره در مورد وجود این مسئله در اعضای خانواده از بیمار سؤال می کند.

بیماری‌های مرحله‌ی آخــــر (End stage) کلیوی:
این به آن معناست که عملکرد کلیه آنقدر مختل می‌شود که در صورت عدم انجام دیالیز،‌ فرد فوت می‌کند. این مسئله اغلب نتیجه‌ی یک نارسایی مزمن بسیار طولانی است اما گاهی هم به دنبال نارسایی حاد کلیوی ایجاد می‌شود.

علایم و نشانه‌های نارسایی کلیوی
علایم بسیار به نوع نارسایی مرتب هستند.
در نارسایی حاد کلیوی علایم شامل این موارد است:
- کاهش حجم ادرار
- تورم (اِدِم) در نتیجه‌ی احتباس آب و نمک در بدن
- افزایش فشارخون
- تهوع
- استفراغ
- رخوت و بی‌حالی به علت اثرات مواد زاید باقی‌مانده در خون بر عملکردمغز
- عدم درمان نارسایی حاد کلیوی سبب احتباس بیشتر آب در بدن و تجمع آن در اطراف قلب، در ریه‌ها، نامنظمی ضربان قلب، تغییرات رفتاری، تشنج و کوما خواهد شد.

علایم در نارسایی مزمن کلیوی و مرحله‌ی آخر بیماری کلیوی:
چون آسیب کلیوی در نارسایی مزمن کلیوی به تدریج رخ می‌دهد،  علایم نیز به تدریج پیشرفت می‌کنند و معمولاً زمانی ایجاد می‌شوند که حدود 80٪ عملکرد کلیه‌ها از دست رفته باشد. در این حالت علایم شامل موارد زیر است:
- سردرد
- خستگی
- ضعف
- رخوت و بی‌حالی
- خارش
- بی‌اشتهایی
- استفراغ
- افزایش تشنگی
- رنگ پریدگی پوست
- فشارخون بالا
- کندی رشد در کودکان
- آسیب‌های استخوانی در بزرگسالان

تشخیصِ نارسایی کلیوی
وقتی فرد بیماری‌ایی داشته باشد یا دارویی مصرف کند که خطر نارسایی کلیوی را افزایش می‌دهد، پزشک او را از نظر علایم و نشانه‌های نارسایی کلیوی رصد کرده و تحت نظر دارد. به همین دلیل آزمایش خون و ادرار انجام می‌شود تا میزان مواد زاید در آنها اندازه‌گیری شود. در صورت وجود موقعیت پزشکی مزمنی که می‌تواند خطر نارسایی کلیه را افزایش ‌دهد؛ پزشک به صورت یک برنامه‌زمان‌بندی مشخص در ویزیت‌های منظم، علایم و نشانه‌های مربوطه، فشار خون و آزمایشات لازم را انجام می‌دهد. چون سیر نارسایی کلیوی مزمن و تدریجی است، ممکن است رغم شروع آسیب کلیوی، معاینه‌ی فیزیکی طبیعی باشد و علامت ظاهری وجود نداشته باشد، بنابراین در موارد مذکور، پزشک آزمایش خون و ادرار درخواست می‌کند تا تشخیص زودرس و سریع انجام شود.

برای تأیید تشخیص نارسایی کلیوی، آزمایش خون و ادرار به منظور بررسی محتوای شیمیایی غیرطبیعی، انجام می‌شود. میزان این مواد شیمیایی در نارسایی کلیوی در خون افزایش می‌یابد. دیگر آزمایشات می تواند شامل این موارد باشد:

- عکس ساده‌ی قفسه‌ی سینه برای بررسی وجود تجمع مایع در ریه ها
- عکس ساده‌ یا سونوگرافی شکم به منظور بررسی کلیه‌ها و جود یا عدم وجود انسداد ادراری
- بیوپسی کلیه‌ که در طی آن قسمت کوچک و ظریفی از بافت کلیه برداشته شده و جهت بررسی به آزمایشکاه فرستاده می‌شود.

تشخیص نارسایی حاد کلیه نیز شبیه تشخیص نارسایی مزمن کلیه و شامل اقدامات فوق است. بیماری‌مرحله‌ی آخر (End stage) کلیه نیز زمانی تشخیص داده می‌شود که علایم بالینی کاملاً مشهود و میزان مواد زاید در خون سطح بسیار بالایی دارد و این‌ها بدان معناست که عملکرد کلیه به شکل شدیدی مختل شده است.

زمــــــان مورد انتظار
نارسایی حاد کلیوی ممکن است در طی چند روز و به سادگی با قطع مصرف داروی مسبب یا برگشت و توقف عامل آن، برطرف شود. اینکه بیماری به طور دقیق چقدر طول می‌کشد، از فردی به فرد دیگر متفاوت است و به علت مشکل کلیوی بستگی دارد. به ندرت در برخی موارد، نارسایی حاد کلیوی به سمت نارسایی مزمن کلیوی پیشرفت می‌کند.
نارسایی مزمن کلیوی بیماری‌ای برای تمام طول عمر است و می تواند با گذشت زمان بدتر شده و به بیماری مرحله‌ی آخر (End stage) کلیوی تبدیل شود. بیماری مرحله‌ی آخر کلیوی، موقعیتی پابرجاست و تنها درمان آن دیالیز و پیوند کلیه است.

پیشگیری از نارسایی کلیوی
بسیارس از انواع نارسایی کلیوی قابل پیشگیری نیستند. افرادی که به دیابت، فشارخون بالا یا بیماری‌های قلبی-عروقی مبتلا هستند، باید سعی کنند که بیماری خود را با دارو، تغذیه‌ی مناسب و تغییر الگوی زندگی، کنترل نمایند. قبل از انجام سی‌تی‌اسکن یا آنژیوگرام که در آن از ماده‌ی حاجب استفاده می‌شود؛ پزشک بررس می‌کند که آیا کلیه‌ی فرد توانایی تحمل این فرایند را دارد یا نه؟ همچنین پزشک می‌خواهد که قبل از انجام آن، با خوردن آب فراوان یا تزریق سرم، میزان مایعات بدن فرد افزایش یابد.

اگر شما در حال حاضر به نارسایی مزمن کلیه مبتلا هستید و مشکلات پزشکی مهمی مانند دیابت و فشارخون بالا دارید، آنها را درمان کنید و از درمان‌ها و داروهایی که موجب آسیب بیشتر به کلیه‌ها می‌شوند، بپرهیزید. رعایت این موارد می‌تواند از بدتر شدن نارسایی کلیوی جلوگیری نماید. در صورت وجود نارسایی مزمن کلیوی، باید وقتی که به هر دلیلی به پزشک مراجعه می‌کنید، او را از وجود این مشکل در خود، آگاه سازید.

درمان نارسایی کلیوی
درمان به نوع نارسایی کلیوی بستگی دارد.

درمان نارسایی حاد کلیوی:
درمان با اقداماتی آغاز می‌شود که بتواند زمینه‌ی اصلی و علت ایجاد نارسایی حاد کلیه (شوک، خونریزی، سکته‌ی قلبی، سوختگی و ...) را اصلاح نماید. معمولاً پزشک ابتدا سرم (مایع داخل وریدی) تجویز می‌کند تا مطمئن شود که جریان خون کافی به کلیه‌ها می‌رسد که البته اگر احتباس مایع در بدن وجود داشته باشد، این کار انجام نمی‌شود. ممکن است برای تعدیل برخی مواد شیمیایی در خو مانند پتاسیم، دارو تجویز شود. اگر احتباس مایع در بدن و اختلالات مواد شیمیایی در خون، با دارو قابل اصلاح نباشند؛ ممکن است لازم شود که از دیالیز به صورت موقت و کوتاه مدت استفاده گردد.

درمان نارسایی مزمن کلیوی:
افراد مبتلا به نارسایی مزمن کلیه به طور منظم توسط پزشک از نزدیک، رصد می شوند و به شکلی مرتب تحت معاینه‌ی فیزیکی، کنترل فشار خون و آزمایش خون قرار می‌گیرند. درمان اغلب شامل اقدامات زیر است:
- رژیم غذایی کم پروتئین و کم نمک
- دارو برای تنظیم سطح مواد شیمیایی در خون
- دارو برای درمان فشار خون
- درمان با دارویی هورمونی به نام اریتروپوئیتین برای اصلاح کم‌خونی (کاهش سلول‌های قرمز خون)

درمان مرحله‌ی آخر بیماری کلیوی:
مرحله‌ی ‌آخر بیماری (End stage) کلیوی با دیالیز درمان می‌شود. دیالیز باید برای همیشه یا تا زمانی که یک اهداء کننده‌ی کلیه جهت پیوند کلیه پیدا شود، ادامه یابد. دیالیز به شکلی مکانیکی مواد زاید را از خون برمی‌دارد. در موارد نادری بیماران مبتلا به فشار خون بالا یا پیلونفریت ممکن است قبل از پیوند، لازم باشد که کلیه‌های‌شان را با جراحی خارج کنند.

چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت؟
بیشتر افرادی که به نارسایی حاد کلیه مبتلا می‌شوند، از قبل به علت موقعیت پزشکی دیگری در بیمارستان بستری بوده‌اند.  بقیه‌ی افراد هم باید هرگاه که میزان ادرار آنها افزایش یا کاهش محسوسی دارد به پزشک مراجعه نمایند.  در افرادی که میزان ادرار آنها کاهش یافته، تورم در صورت و مچ‌پاها می‌تواند علامت خطرناک دیگری باشد به خصوص اگر تنگی نفس هم وجو داشته باشد. برای افراد مبتلا به نارسایی مزمن کلیوی بهتر است هرگاه لازم می‌شود دارویی مصرف کنند، قبل از آن با پزشک متخصص خود مشورت نمایند.

پیش آگـــــــــهی
برای اغلب کودکانی که به نارسایی حاد کلیوی مبتلا می‌شوند، این پیش بینی خوب وجود دارد که عملکرد کلیه‌های آنان بازمی گردد اگرچه در موارد نادری مرحله‌ی آخر بیماری کلیوی رخ می‌دهد. در بزرگسالان بازگشت عملکرد کلیه‌ها قبل از خود نارسایی، اول به آن بستگی دارد که علت نارسایی کلیوی چه بوده است.

در افراد مبتلا به نارسایی مزمن کلیوی ممکن است کاهش عملکرد کلیه‌ها ادامه داشته باشد اما همه‌ی آنها دچار مرحله‌ی آخر بیماری کلیوی نمی‌شوند و در کسانی هم که این اتفاق رخ می دهد؛ اینکه چه مدت طول می‌کشد تا مرحله‌ی آخر بیماری کلیوی پدید آید؛ از فردی به فرد دیگر متفاوت و بسیار متغیر است.