مروری سریع بر سرطان پروستات
اگر سابقه‌ی خانوادگی سرطان پروستات ندارید، از 50 سالگی و در صورت وجود سابقه‌ی سرطان پروستات در خانواده از 40 سالگی، باید جهت انجام آزمایش سرطان پروستات (غربالگری سالانه‌ی سرطان پروستات) به پزشک مراجعه نمایید. سرطان پروستات یکی از سرطان‌های رایج در میان مردان است. به نظر می‌رسد کخ رژیم عذایی نقش مهمی در بروز این سرطان دارد، به خصوص اگر این رزیم روی سطوح هورمون‌ها اثرگذار باشد.

پروستات چیست؟
پروستات قسمتی مهم از دستگاه تولید مثل مردان است که به دستگاه ادراری متصل است. غده‌ی پروستات زیر مثانه قرار دارد و ابتدای پیشابراه را در بر گرفته است. پروستات تقریباً به اندازه‌ی یک گردو است.
غده‌ی پروستات از چند قسمت تشکیل شده که همگی در یک لفافه به نام کپسول پروستات قرار دارند. در طرفین پروستات کیسه های منی قرار دارند. کیسه‌های منی در ترشح مایع منی همکاری می‌کنند. لوله‌های منی، اسپرم‌ها را از بیضه‌ها به سمت آلت و پیشابراه می‌آورند. بیضه‌ها به جز تولید اسپرم، هورمون تستوسترون را نیز تولید می‌کنند که هورمون جنسی مردانه است و عملکرد و رشد پروستات را کنترل می‌کند.

معمولاً در مردان جوان پروستات سالم است و مشکلی پیدا نمی‌کند. با افزایش سن پروستات می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. سه مشکل شایع در پروستات شامل؛ التهاب پروستات (پروستاتیت)، بزرگی خوش‌خیم پروستات (هیپرپلازی پروستات یا BPH) و سرطان پروستات است. اگرچه پروستاتیت و بزرگی خوش‌خیم پروستات از عوامل ایجاد سرطان پروستات محسوب نمی شوند، اما مردی که به یکی از این دو مشکل یا هر دوی آنها، مبتلا شده باشد، امکان دارد که به سرطان پروستات هم مبتلا شود.

چه عوامل خطری برای ایجاد سرطان پروستات وجود دارند؟
عوامل ایجاد سرطان پروستات به خوبی شناخته نشده‌اند. مردانی هستند که تمام عوامل خطر احتمالی را دارند ولی هرگز به سرطان پروستات مبتلا نمی شوند و در عوض افرادی هم هستند که بدون اینکه هیچ یک از این عوامل خطر را داشته باشند، به سرطان پروستات مبتلا می‌شوند. پزشکان نمی‌توانند توضیح دهند که چرا مردی به سرطان پروستات دچار می شود و مرد دیگری نه؟!
مطالعات انجام شده در مورد عواملی که ممکن است خطر ابتلا به این سرطان را افزایش می‌دهند، نشان داده‌اند که عوامل زیر با سرطان پروستات همراهی بیشتری داشته‌اند:
سن ـ از سن 40 یا 50 سالگی به بالا احتمال بروز سرطان پروستات افزایش می‌یابد. احتمال آن در زیر 40 سالگی بسیار کم و اغلب موارد تشخیص داده شده، بالای 60 سال هستند.

سابقه‌ی خانوادگی سرطان پروستات‌‌ ـ اگر مردی پدرش یا برادرش به سرطان پروستات مبتلا بوده است؛ احتمال ابتلای وی نیز بیشتر می‌شود.

نژاد ـ در برخی نژادها سرطان پروستات شیوع بیشتری دارد.

رژیم غذایی و عوامل مربوط به آن ـ برخی بررسی‌ها نشان می‌دهد که رژیم غذایی‌ای که حاوی مقادیر زیادی از چربی‌های حیوانی هستند، خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می‌دهند و در عوض رژیم‌های غذایی حاوی میوه‌ها و سبزسجات فراوان، می‌توانند این خطر را کاهش دهند.

وازکتومی ـ اگر جه برخی مطالعات حدس می‌رنند که وازکتونی خطر سرطان پروستات را افزایش می‌دهد، اما اغلب تحقیقات این مسئله را تأیید نمی‌کنند.

عوامل مختلف دیگر‌ ـ تا کنون درباره‌ی رابطه‌ی عواملی مانند بزرگی خوش‌خیم پروستات، چاقی، سیگار، کم تحرکی، قرار گرفتن در معرض پرتو‌ها، بیماری‌های مقاربتی با سرطان پروستات تحقیقاتی انجام شده است، اما مدارک موجود کمی در دست است که نشان دهد این عوامل خطر سرطان پروستات را افزایش می‌دهند.

علایم سرطان پروستات چیست؟
وقتی سرطان پروستات هنوز در مراحل ابتدایی است؛‌ اغلب هیچ درد یا علامت دیگری ایجاد نمی‌کند. این نوع سرطان به آهستگی پیشرفت می‌کند و معمولاً تا سال‌ها علامتی ایجاد نمی‌کند. اما به هرحال سرطان پروستات می‌تواند هریک از علایم زیر را سبب شود:
- تکرر ادرار و نیاز مکرر به تخلیه‌ی ادرار به خصوص در طول شب
- دشواری در شروع عمل تخلیه‌ی ادرار یا در کنترل جریان آن
- ناتوانی در تخلیه‌ی ادرار
- ضعیف یا بریده بریده شدن جریان ادرار
- احساس درد یا سوزش هنگام تخلیه‌ی ادرار
- دشواری در نعوذ
- درد در هنگام انزال
- وجود خون در ادرار یا مایع منی
- احساس درد یا گرفتگی مکرر در قسمت پایینی در پشت، لگن یا قسمت فوقانی ران‌ها

تمام این علایم علاوه بر سرطان پروستات ممکن است توسط بیماری‌های کم خطر دیگری نیز ایجاد شوند؛ مانند بزرگی خوش‌خیم پروستات یا عفونت ادراری.
هر مردی که به یکی یا چند علامت از علایم فوق مبتلاست باید فوری به پزشک مراجعه نماید.

سرطان پروستات چگونه تشخیص داده می‌شود؟
از آنجایی که سرطان پروستات یک بیماری شایع است و نیز روند آن به گونه‌ای است که ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند؛ بنابراین بسیار مهم است که تمام مردان بالای 50 سال از این نظر مورد آزمایش و غربالگری قرار گیرند.

تشخیص زودرس امری خطیر است، چرا که یک دوره درمان مناسب و به موقع؛ سیر پیشرفت بیماری را کاملاً تغییر می‌دهد. تمام مردان بالای 40 سال باید در مورد غربالگری سرطان پروستات با پزشک خود مشورت کنند، حتی اگر هیچ‌گونه علامتی نداشته باشند. آنها باید از پزشک بپرسند که این غربالگری را باید از چه زمانی شروع کنند و چه آزمایشی باید بدهند و این آزمایش را باید هر چندوقت یک‌بار تکرار نمایند.

به این منظور هر یک از آزمایشات زیر ممکن است پیشنهاد شود. اما این آزمایشات صرفاً غیرطبیعی بودن پروستات را نشان می دهند اما مشخص نمی‌کنند که این غیرطبیعی بودن پروستات به علت سرطان است یا به علل بیماری‌های خوش‌خیم دیگر. با توجه به جواب این بررسی‌ها پزشک تعیین می‌کند که آیا فرد به بررسی‌های بیشتری نیاز دارد یا خیر.

معاینه‌ی فیزیکی پروستات از راه معقد ـ در این بررسی پزشک با لمس پروستات فرد، آن را از نظر قوام، یکنواختی بافت، شکل و قرینگی بررسی می‌نماید. اگر هر یافته‌ی غیرطبیعی‌ای وجود داشته باشد؛ احتمال سرطان پروستات در نظر گرفته می‌شود. اگر چه معاینه‌ی دقیق و همه‌جانبه‌ی پروستات با این روش ممکن نیست؛ اما این روش به خصوص در ترکیب با آزمایشات دیگر، روش خوبی برای تشخیص موارد غیرطبیعی است.

آزمایش خون برای اندازه گیری آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) ـ PSA پروتئینی است که توسط پروستات تولید گردیده و در خون یافت می‌شود. در بزرگی خوش‌خیم پروستات، سرطان پروستات و عفونت پروستات، ممکن است میزان این پروتئین افزایش یابد. افزایش PSA به تنهایی نشان دهنده‌ی آن است که امکان سرطان پروستات وجود دارد و برای تأیید و تشخیص باید بیوپسی پروستات انجام شود.

سونوگرافی از طریق راست روده  (TRUS) ـ این روش به همراه آزمایش خون یا معاینه‌ی فیزیکی پروستات برای تشخیص سرطان پروستات به کار می‌رود.

اگر نتایج معاینه یا آزمایش خون به نفع وجود سرطان پروستات باشد، پزشک بیوپسی را تجویز خواهد کرد. بیوپسی پروستات عملی است که انجام آن در مطب هم ممکن است. در این عمل نمونه‌ی کوچکی از سلول‌های پروستات برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.

تکنولوژی موجود به پزشک اجازه می دهد که بتواند با سرنگ و سوزن مخصوص از چند جای پروستات، نمونه برداری کند.

درمان سرطان پروستات
وقتی با نمونه‌ی بیوپسی، سرطان پروستات تشخیص داده شد، سرطان پروستات درجه‌بندی می‌شود تا سرعت رشد و انتشار آن تخمین زده شود. همچنین تعیین می‌شود که سرطان پروستات تا چقدر به خارج از پروستات انتشار یافته و به کجاهای بدن دست‌اندازی کرده است؟ 

انتخاب‌های درمان شامل این موارد است:
- جراحی که در طی آن کل پروستات از بدن خارج می‌شود. اما همیشه توصیه نمی‌شود.
- پرتودرمانی که در آن از اشعه‌ها یا ذرات پرانرژی برای کشتن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این روش در درمان سرطان پروستاتی به کار می رود که به بافت‌های اطراف تهاجم کرده‌اند و گاهی در درمان ضایعات ناشی  از متاستاز (انتشار) نیز به کار می‌رود.
- هورمون درمانی؛ درمان انتخابی سرطان پروستاتی‌ است که متاستاز داده است (در بدن منتشر شده است)، در تومورهای مهاجم هم از ترکیب پرتودرمانی و هورمون درمانی استفاده می‌شود. گاهی بیضه‌ها برداشته می‌شوند.
- شیمی‌درمانی برای بیمارانی استفاده می‌شود که سرطان به خارج از پروستات انتشار یافته یا هورمون درمانی در آن‌ها بی‌اثر است.